TELHIS
Bu kitap İlm-i Meani, İlm-i Beyan ve İlm-i Bediğ'den teşekkül eden ilm-i belagatı muhtasar olarak izah ettiğinden “Telhis” ismi ile müsemma olmuştur.
Telhis’in Musannıfı: Muhammed İbni Abdürrahman Hatibi Dımışki hazretleridir.
Telhisin Mevzuu: İlmi Meanî İlmi Beyan İlmi Bediğdir ki üç fenden müteşekkildir.
Bir ilmin şerefi mevzunun şerefi ile olur. mesela ilmi kelamın mevzuu Satül Barii ve Sıfatül Barii Teaaladır. Bu mevzuu İlmi Kelam olan Zatül Barii ve Sıfatül Barii den eşref olduğu için İlmi Kelamda eşrefdir. Keza Usulü Fıkhın Mevzuu Edillei Erbea ve Ahkamı Şerıyye olduğundan İlmi Usulü Fıkıhta çok şereflidir...
Telhisin Gayesi: Dakaiki arabîyye ve esrarı arabîyyeyi talim ve nizamı Kur'andaki vücüb'ül iğcazdan perdeleri keşf etmektir. Yani bu İlmi Belegatı öğrenmeden gaye elfazı arabîyyemnin manalarınını ve esrarını öğrenmektir.
Mesela "Eyne tezhebün" deki Eyne tahkir içindir. "Ey kafirler ey münkirler ey mürdetler ey gafiler bu ku'an-ı kerimi bu nuru bırakıp da nereye gidiyorsunuz" demektir.
Bir ilmin şerefi gayesinden de anlaşılır. Mesela İlm-i Belagatın Gayesi Elfazı Arabîyyenin dekaık ve esrarını teğlim ve nizamı Kurandaki vücühül iğcazdan perdeleri keşfetmek olduğundan ilmi belagat çok şereflidir.
Telhis lugatta: Mücmel bir kelamı şerh ve beyan eylemek manasınadır.
Telhis: Tefıl babından mastardır. “Lahhasa - yülahhısu – telhisen” diye tasrif olunur
