- Musannef Ezan ve İkameti duyunca ne söyleneceği Babı tercümesi -
( 1 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا إسْمَاعِيلُ بْنُ عُلَيَّةَ وَيَزِيدُ بْنُ هَارُونَ عَنْ هِشَامٍ الدَّسْتُوَائِيِّ عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِي كَثِيرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إبْرَاهِيمَ عَنْ عِيسَى بْنِ طَلْحَةَ قَالَ دَخَلْنَا عَلَى مُعَاوِيَةَ فَجَاءَ ، الْمُؤَذِّنُ فَقَالَ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ فَقَالَ مُعَاوِيَةُ مِثْلَ ذَلِكَ ثُمَّ قَالَ هَكَذَا سَمِعْت نَبِيَّكُمْ يَقُولُ .
Muhammed b. İbrahim'in naklettiğine göre , İsa b. Talha şöyle diyor : Muaviye(ra)'(nin yanına) girdik.Müezzin geldi ve Allahuekber(Allah en büyüktür) Allahuekber(Allah en büyüktür) dedi.Bunun üzerine Muaviye(ra)' da bunun mislini(aynısı) söyledi.Sonra (bize şöyle) dedi : Ben Peygamber(sav)'den böyle dediğini işittim.
عَنْ عِيسَى بْنِ طَلْحَةَ ، قَالَ : دَخَلْنَا عَلَى مُعَاوِيَةَ فَجَاءَ الْمُؤَذِّنُ فَأَذَّنَ ، فَقَالَ : اللَّهُ أَكْبَرُ ، اللَّهُ أَكْبَرُ ، فَقَالَ مُعَاوِيَةُ بْنُ أَبِي سُفْيَانَ مثل ذَلِكَ ، فَقَالَ : أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ فَقَالَ مُعَاوِيَةُ مثل ذَلِكَ ، فَقَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ، فَقَالَ مُعَاوِيَةُ مثل ذَلِكَ ثُمَّ قَالَ : " هَكَذَا سَمِعْتُ نَبِيَّكُمْ يَقُولُ " .
Diğer rivayet ise şöyledir : Muaviye(ra)'(nin yanına) girdik.Müezzin geldi çağırdı.(ezan okumaya başladı.) Allahuekber Allahuekber deyince Muaviye b. Ebu Süfyan (ra) aynısını söyledi.Müezzin Eşhedu En La İlahe İllallah deyince Muaviye (ra) aynısını söyledi.Müezzin Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah deyince Muaviye (ra) aynısını söyledi.Sonra 'Ben Peygamberden böyle dediğini işittim' dedi.
( 2 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمُقْرِي عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِي أَيُّوبَ قَالَ حَدَّثَنِي كَعْبُ بْنُ عَلْقَمَةَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : إذَا سَمِعْتُمْ الْمُؤَذِّنَ فَقُولُوا كَمَا يَقُولُ .
Abdurrahman b. Cübeyr naklediyor: Abdullah b. Amr şöyle dedi : Nebi (sav) şöyle buyurdular : Müezzini işittiğinizde (müezzinin) söylediği gibi söyleyin.
( 3 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا زَيْدُ بْنُ حُبَابٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ الزُّهْرِيِّ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَقُولُ مِثْلَ مَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ .
Ebu Saîd El Hudrî (ra) 'den rivayet edildiğine göre o şöyle diyor : Nebi (sav) müezzinin söylediklerinin mislini(aynısını) söylerdi.
( 4 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا شَبَابَةُ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ أَبِي بِشْرٍ عَنْ أُمِّ حَبِيبَةَ ح وَحَدَّثَنَا عَفَّانَ قَالَ أَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ أَبِي بِشْرٍ عَنْ أَبِي الْمَلِيحِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ عَنْ أُمِّ حَبِيبَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ كَانَ إذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ قَالَ كَمَا يَقُولُ حَتَّى يَسْكُتَ .
Ümmü Habîbe (ra) anlatıyor : Nebi (sav) Müezzini işittiğinde müezzin susana kadar(ezan bitene kadar) onun söylediği gibi söylerdi.
( 5 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَارِثِ [ ص: 257 ] عَنْ أَبِيهِ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَقُولُ مِثْلَ مَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ فَإِذَا بَلَغَ حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ قَالَ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إلَّا بِاَللَّهِ .
Abdullah b. Hâris o da babasından rivayetle şöyle diyor : Nebi (sav) Müezzinin söylediklerinin aynısını söylerdi.Hayye alassalâh , Hayye alal-felâh 'e ulaştığında 'La havle ve lâ kuvvete illa billah' derdi.
( 6 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا ابْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ عَمْرٍو عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إذَا سَمِعَ صَوْتَ الْمُنَادِي يَقُولُ أَشْهَدُ أَنْ لَا إلَهَ إلَّا اللَّهُ قَالَ : وَأَنَا وَإِذَا قَالَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ قَالَ وَأَنَا .
Ca'feri Sâdık'ın babası Muhammed El Bakır b. Ali Zeynel Abidin rivayet ediyor : Nebi (sav) müezzinin 'Eşhedu En La İlahe İllallah' diyerek sesini işittiğinde 'Ve Ene' (Bende) derdi. 'Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah' dediğini işittiğinde de 'Ben de' derdi.
( 7 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ وَوَكِيعٌ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ قَالَ وَأَنَا وَأَنَا .
Hişam b. Urve babasından rivayetle şöyle diyor : Nebi (sav) Müezzini işittiğinde 'Ve Ene Ve Ene' (Ben de Ben de) derdi.
( 8 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا عِيسَى بْنُ يُونُسَ عَنْ الْأَوْزَاعِيِّ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ مُجَاهِدٍ أَنَّهُ كَانَ إذَا قَالَ الْمُؤَذِّنُ حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ قَالَ الْمُسْتَعَانُ اللَّهُ فَإِذَا قَالَ حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ قَالَ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إلَّا بِاَللَّهِ .
Müezzin Hayye Alas-Salâh. dediği zaman Mücahid (r.h) Müsteânullah (Ey Kendisinden Yardım istenen Allah) derdi.(Müezzin) Hayye Alal-Felâh dediği zaman da 'La havle ve Lâ kuvvete İlla Billah' derdi.
( 9 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا وَكِيعٌ عَنْ مِسْعَرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ إبْرَاهِيمَ قَالَ مَنْ قَالَ مِثْلَ مَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ .
Hammâd naklediyor: İbrahim şöyle dedi : Kim Müezzin (ezan okuduğunda) söylediğinin aynısını söylerse ona (müezzinin) ecrinin misli (aynısı) verilir.
( 10 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا أَبُو الْأَحْوَصِ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ الْحَسَنِ قَالَ إذَا سَمِعْت الْمُؤَذِّنَ فَقُلْ كَمَا يَقُولُ فَإِذَا قَالَ حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ فَقُلْ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إلَّا بِاَللَّهِ فَإِذَا قَالَ قَدْ قَامَتْ الصَّلَاةُ فَقُلْ اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَالصَّلَاةِ الْقَائِمَةِ أَعْطِ مُحَمَّدًا سُؤْلَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَلَنْ يَقُولَهَا رَجُلٌ حِينَ يُقِيمُ إلَّا أَدْخَلَهُ اللَّهُ فِي شَفَاعَةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ .
Ebu Hamza anlatıyor: Hasan(i Basri) (ra) şöyle dedi: Müezzini işittiğin zaman onun söylediği gibi söyle.Hayye Alassalah dediği zaman La havla kuvvete illa billah de ! Kad Kametissalah (namaz başladı) dediği zaman şöyle söyle 'Ey tam olan da'vetin ve gâim(ayakta olan) namazın Rabbi olan Allahım.Muhammed (asv) ' e kıyamet günü onun istediğini ver.'
Hasan-i Basri (ra) son olarak şöyle diyor :Bunları söyleyip namaza kılan kişiyi Allah kıyamet gününde Muhammed sallallahu aleyhi ve sellemin şefaatine dahil eder.
( 11 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا عَبْدَةُ بْنُ سُلَيْمَانَ عَنْ سَعِيدٍ عَنْ قَتَادَةَ أَنَّ عُثْمَانَ كَانَ إذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ يَقُولُ كَمَا يَقُولُ فِي التَّشَهُّدِ وَالتَّكْبِيرِ كُلِّهِ فَإِذَا قَالَ حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ قَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إلَّا بِاَللَّهِ وَإِذَا قَالَ قَدْ قَامَتْ الصَّلَاةُ قَالَ مَرْحَبًا بِالْقَائِلِينَ عَدْلًا وَبِالصَّلَاةِ مَرْحَبًا وَأَهْلًا ثُمَّ يَنْهَضُ إلَى الصَّلَاةِ .
Katâde(ra) anlatıyor: Osman (ra) müezzini işittiği zaman onun söylediği gibi şehadet ve tekbirlerin hepsini söyler.(Müezzin) Hayye Alassalah dediği zaman (Osman ra) : Mâ Şâ Allâhu La havle vela kuvvete illa billah derdi.(Müezzin) Kad Kametissalah dediği zaman ' Merhaba doğru söyleyenlere ve namaza da ehlen ve merhaba (hoş safâ geldi) derdi.Sonra namaza kalkardı.
( 12 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا ابْنُ عُلَيَّةَ عَنْ الْجُرَيْرِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ مِنْ الْجَفَاءِ أَنْ تَسْمَعَ الْأَذَانَ يَقُولُ لَا إلَهَ إلَّا اللَّهُ وَاَللَّهُ أَكْبَرُ ثُمَّ لَا تُجِيبُهُ [ ص: 258 ]
Cüreyri naklediyor: Abdullah şöyle dedi : Ezanı işitip 'La ilahe İllallahu Vallahuekber' deyip de ona icabet etmemek cefâdandır.
( 13 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ ثنا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ الْمُسَيِّبِ بْنِ رَافِعٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ مِنْ الْجَفَاءِ أَنْ تَسْمَعَ الْأَذَانَ ثُمَّ لَا تَقُولُ مِثْلَ مَا يَقُولُ
Müseyyib b. Rafi' anlatıyor:Abdullah şöyle dedi : Ezanı işitipte onun sözlerini aynen söylememek cefâdandır.
-Abdurrezzak Essana'ni Musannef - (Ezanı dinleme ve kişinin ne diyeceği babı)
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ ، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، كَانَ إِذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ قَالَ : كَمَا يَقُولُ ، وَإِذَا قَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ قَالَ : " وَأَنَا " .
Muhammed b. Ali Zeynel Abidin naklediyor: Resulullah(sav) müezzini işittiğinde onun gibi söylerdi.Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah (sözünü) işittiğinde 'Ve Ene' dedi.
(bk.Abdurrezzak Sana'ni,Musannef,no:1841)
عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " إِذَا سَمِعْتُمُ النِّدَاءَ فَقُولُوا كَمَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ " .
Ebu Said(ra) rivayet ediyor: Resulullah(sav) şöyle buyurdular : Nidayı( Ezanı) işittiğiniz zaman müezzinin dediği gibi söyleyin.
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَارِثِ بْنِ نَوْفَلٍ ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ يُؤَذِّنُ قَالَ : اللَّهُ أَكْبَرُ قَالَ : " اللَّهُ أَكْبَرُ " ، وَإِذَا قَالَ : أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ قَالَ : " أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ " ، وَإِذَا قَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ، قَالَ مِثْلَ ذَلِكَ ، وَإِذَا قَالَ : حَيَّ [ ص: 479 ] عَلَى الصَّلَاةِ قَالَ : " لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ
Abdullah b. Haris b. Nevfel rivayet ediyor : Resulullah(sav) müezzini Allahuekkber diyerek işittiği zaman 'Allahuekber' dedi.Eşhedu En La ilahe illallah dediği zaman o da Eşhedu En La ilahe illallah dedi.Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah deyince o da aynısını söyledi.Hayyealassalah dediği zaman La havle ve la kuvvete illa billahil aliyyil azim dedi.
عَنْ عِيسَى بْنِ طَلْحَةَ قَالَ : دَخَلْنَا عَلَى مُعَاوِيَةَ ، فَنَادَى الْمُنَادِي لِلصَّلَاةِ ، فَقَالَ : اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ ، فَقَالَ مُعَاوِيَةُ كَمَا قَالَ : فَقَالَ : أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ، فَقَالَ مِثْلَ ذَلِكَ أَيْضًا ، فَقَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ، فَقَالَ مِثْلَ ذَلِكَ ، ثُمَّ قَالَ : " هَكَذَا سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ " .
İsa b. Talha anlatıyor: Muaviyenin yanına girdik.Müezzin namaz için ezan okudu.Allahuekber deyince Muaviyede aynısını söyledi.Eşhedu En La ilahe illallah dediğinde Muaviye de ayrı olarak aynısını söyledi.Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah deyince Muaviyede aynısını söyledi.Sonra 'Ben Resulullah(sav)'den işittim böyle söylüyordu.' dedi.
عَنْ مُجَمِّعٍ الْأَنْصَارِيِّ ، أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا أُمَامَةَ بْنَ سَهْلِ بْنِ حُنَيْفٍ ، حِينَ سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ ، كَبَّرَ وَتَشَهَّدَ بِمَا تَشَهَّدَ بِهِ ، ثُمَّ قَالَ : هَكَذَا حَدَّثَنَا مُعَاوِيَةُ أَنَّهُ : سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ : " كَمَا قَالَ الْمُؤَذِّنُ ، فَإِذَا قَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ قَالَ : وَأَنَا أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ " ، ثُمَّ سَكَتَ .
Ma'mer o da Mucemmil Ensâri naklediyor: Ebu Umame b. Sehl b. Hüneyf'den işitmiş.Kendisi Müezzini işittiğide tekbir getirdi ve onunla (onu tasdik ederek) şehadet getirdi.Sonra ' Bize Muaviye haber verdi Resulullah(sav) tan işitmiş o müezzinin söylediği gibi söylüyordu.Müezzin Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah deyince o 'Ve Ene eşhedu Enne Muhammeden Resulullah dedi sonra sukut etti.
عَنْ أَبِي [ ص: 480 ] جَعْفَرٍ قَالَ : كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، " إِذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ قَالَ : كَمَا يَقُولُ " .
Ebu Cafer Muhammed El Bakır(ra) naklediyor : Resulullah(sav) müezzini işittiği zaman onun söylediği gibi söylerdi.
عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِي كَثِيرٍ ، عَنْ رَجُلٍ ، لَمَّا قَالَ الْمُؤَذِّنُ : حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ ، حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ قَالَ : لَا حَوْلَ ، وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ ، ثُمَّ قَالَ : " هَكَذَا سَمِعْنَا نَبِيَّكُمْ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ " .
Yahya b. Ebi Kesir oda bir Adamdan naklediyor: Müezzin Hayyealassalah ,Hayyealalfelah deyince şöyle dedi : La havla vela kuvvete illa billahil aliyyil azim. Sonra ' Biz Peygamber(sav)'den işittik böyle diyordu' dedi.
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ ، أَنَّهُ قَالَ : " مَنْ قَالَ كَمَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ ، فَإِذَا قَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ قَالَ : وَأَنَا أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ، إِنَّ الَّذِينَ يَجْحَدُونَ بِمُحَمَّدٍ كَاذِبُونَ ، كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ عِدْلُ مَنْ كَذَّبَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ " .
Muhammed b. Ali Zeynel Abidin şöyle diyor : Kim müezzinin söylediği gibi söyler,(Yani) Müezzin Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah deyince 'Ve ene eşhedu enne Muhammeden Resulullah.İnnellezi yechedune bi Muhammedin Kazibûn (Muhammed sav ile çarpışanlar,mücadele edenler yalancıdır,inkarcıdır.) derse Muhammed(sav)'i yalanlayanların miktarı kadar ecir alır.
عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ قَالَ : " حُدِّثْتُ أَنَّ نَاسًا كَانُوا فِيمَا مَضَى كَانُوا يَنْصِتُونَ لِلتَّأْذِينِ كَإِنْصَاتِهِمْ لِلْقُرْآنِ ، فَلَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ شَيْئًا إِلَّا قَالُوا مِثْلَهُ ، حَتَّى إِذَا قَالَ : حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ قَالُوا : لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ ، فَإِذَا قَالَ : حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ قَالُوا : مَا شَاءَ اللَّهُ " .
İbn Cüreyc şöyle diyor :
Bana haber verildi ki bir kısım insanlar geçmişte kuranı dinledikleri gibi ezanı dinliyorlar. Müezzin bir şey söylemez.Ancak onu dinleyenler onun aynısını söylerler.Ta ki müezzin hayyalassalah der onlarda La havle ve la kuvvete illa billahil aliyyil azim der.Müezzin hayyelalfelah deyince de Ma şa Allah derler.
عَنْ مُعَاوِيَةَ [ ص: 481 ] بْنِ قُرَّةَ قَالُوا : " كَانُوا يَكْرَهُونَ أَنْ يَنْهَضَ ، الرَّجُلُ إِلَى الصَّلَاةِ حِينَ يَأْخُذُ الْمُؤَذِّنُ فِي إِقَامَتِهِ " .
Muaviye b. Kurreden: Diyorlar ki : (Sahabe) Bir adamın müezzin ikamet alırken namaza durmasını kerih görüyorlardı.
عَنْ أُمِّ حَبِيبَةَ ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " كَانَ فِي بَيْتِهَا فَسَمِعَ الْمُؤَذِّنَ فَقَالَ كَمَا يَقُولُ : فَلَمَّا قَالَ : حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ ، نَهَضَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَى الصَّلَاةِ " .
Ümmü Habibe (ra) anlatıyor: Resulullah(sav) evindeydi.Ezanı işitince onun gibi söyledi.Müezzin Hayyalassalah deyince namaza kalktı.
عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ : " لَا يُؤْخَذُ عَلَى الْأَذَانِ رِزْقٌ
Kasım b. Abdullah şöyle diyor : Ezan için rızk(ücret) alınmaz.
أَنَّهُ كَانَ " يَكْرَهُ أَنْ يَأْخُذَ الْجُعْلَ فِي أَذَانِهِ إِلَّا أَنْ يُعْطَى شَيْئًا بِغَيْرِ شَرْطٍ
Katade (ra) koşulsuz,şartız verilmesi haricinde ezan için ücret almayı kerih görürdü.
عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي فَرْوَةَ قَالَ : " أَوَّلُ مَنْ رَزَقَ الْمُؤَذِّنِينَ عُثْمَانُ
İshak b. Abdullah b. Ebi Karve şöyle diyor : Müezzine ilk ücret veren Osman(r.a) dır.
أَنَّ أَبَا بَكْرٍ الصِّدِّيقَ قَالَ : " الْأَذَانُ شِعَارُ الْإِيمَانِ
Ebu Bekir(ra) şöyle diyor : Ezan islamın şiarıdır.(sembolüdür.)
الْمُؤَذِّنُونَ أَطْوَلُ النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْنَاقًا
Ata şöyle diyor : Kıyamet günü insanların en uzun boylusu müezzinlerdir.
أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ قَالَ : " لَوْلَا أَنِّي أَخَافُ أَنْ يَكُونَ سُنَّةً مَا تَرَكْتُ الْأَذَانَ " .
Ömer İbn Hattab (ra) diyor ki : Eğer sünnetler için korkmasaydım ezan okumayı terketmezdim.
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ : " لَا يَؤُمُّ الْغُلَامُ حَتَّى يَحْتَلِمَ ، وَلْيُؤَذِّنْ لَكُمْ خِيَارُكُمْ
İkrimenin naklettiğine göre İbn Abbas(ra) şöyle demiş : Çocuk ihtilam olana kadar imam olmaz.Müezzinler sizin en hayırlılarınızdır.
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " لَا يُرَدُّ الدُّعَاءُ بَيْنَ الْأَذَانِ وَالْإِقَامَةِ " .
Enes(ra) rivayet ediyor:Peygamber(sav) şöyle buyurdu: Ezan ile ikamet arasında edilen dua reddolunmaz.
وَجَابِرٍ الْجُعْفِيِّ ، قَالَا : " مَنْ قَالَ عِنْدَ الْإِقَامَةِ : اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ ، وَالصَّلَاةِ الْقَائِمَةِ ، أَعْطِ سَيِّدَنَا مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ ، وَارْفَعْ لَهُ الدَّرَجَاتِ ، حَقَّتْ لَهُ الشَّفَاعَةُ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ " .
Cabir El Cu'fi diyor ki : Kim ikamet esnasında 'Ey bu tam olan da'vetin ve gaim(ayakta) olan namazın Rabbi Allahım.Efendimiz Muhammede vesileyi ver.Onun derecelerini yükselt,arttır' derse Muhammed(sav)'in şefaati ona hak olur.
مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ مِنْ جِيرَانِ الْمَسْجِدِ ، فَلَمْ يُجِبْ ، وَهُوَ صَحِيحٌ مِنْ غَيْرِ عُذْرٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ " .
Hz.Ali (ra) şöyle diyor : Kim mescidin çevresinde ezanı işitipte mazeretsiz olarak ve sahih(sağlıklı,sıhhatli olduğu halde ezana) icabet etmezse artık onun namazı yoktur.
Sahih kelimesi : Gerçek,Doğru,Sıhhatli,Sağlıklı gibi anlamlara gelmektedir.Buradaki manası : Sıhhatli,Sağlıklıdır.
عَنْ عَلِيٍّ قَالَ : " لَا صَلَاةَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ إِلَّا فِي الْمَسْجِدِ " . قَالَ الثَّوْرِيُّ فِي [ ص: 498 ] حَدِيثِهِ قِيلَ لِعَلِيٍّ : وَمَنْ جَارُ الْمَسْجِدِ ؟ قَالَ : " مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ " .
Hz.Ali(ra) şöyle diyor : Mescidin komşusu için mescidde (kılınan yerden) 'den başka namaz yoktur.Sevri diyor ki : Hz.Aliye 'Mescidin komşusu kimdir? diye soruldu da o şöyle dedi : Ezanı işiten kimsedir.
أَنَّ عَلِيًّا ، وَابْنَ عَبَّاسٍ قَالَا : " مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ فَلَمْ يُجِبْ فَلَا صَلَاةَ لَهُ " ، قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ : " إِلَّا مِنْ عِلَّةٍ أَوْ عُذْرٍ " .
Hz.Ali ve İbn Abbas (r.a) şöyle dediler : Ezanı işitipte icabet etmeyenin namazı yoktur.İbn Abbas diyor ki: Ancak illet (hastalık,gerekçe) ve mazeret bundan müstesnadır.
عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ : " مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ ، فَلَمْ يُجِبْ فَلَمْ يُرِدْ خَيْرًا ، وَلَمْ يُرَدْ بِهِ " .
Aişe’den şöyle dediği rivayet olunmuştur: Kim nidayı işitirde icabet etmezse, hayırı istememiş ve kendisi hakkında hayır istenilmemiş olur.(Beyhakî, es-Sünenü’l-Kübrâ, III, 57 ; Sana'ni,Musannef,no:1917)
( 1 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا إسْمَاعِيلُ بْنُ عُلَيَّةَ وَيَزِيدُ بْنُ هَارُونَ عَنْ هِشَامٍ الدَّسْتُوَائِيِّ عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِي كَثِيرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إبْرَاهِيمَ عَنْ عِيسَى بْنِ طَلْحَةَ قَالَ دَخَلْنَا عَلَى مُعَاوِيَةَ فَجَاءَ ، الْمُؤَذِّنُ فَقَالَ اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ فَقَالَ مُعَاوِيَةُ مِثْلَ ذَلِكَ ثُمَّ قَالَ هَكَذَا سَمِعْت نَبِيَّكُمْ يَقُولُ .
Muhammed b. İbrahim'in naklettiğine göre , İsa b. Talha şöyle diyor : Muaviye(ra)'(nin yanına) girdik.Müezzin geldi ve Allahuekber(Allah en büyüktür) Allahuekber(Allah en büyüktür) dedi.Bunun üzerine Muaviye(ra)' da bunun mislini(aynısı) söyledi.Sonra (bize şöyle) dedi : Ben Peygamber(sav)'den böyle dediğini işittim.
عَنْ عِيسَى بْنِ طَلْحَةَ ، قَالَ : دَخَلْنَا عَلَى مُعَاوِيَةَ فَجَاءَ الْمُؤَذِّنُ فَأَذَّنَ ، فَقَالَ : اللَّهُ أَكْبَرُ ، اللَّهُ أَكْبَرُ ، فَقَالَ مُعَاوِيَةُ بْنُ أَبِي سُفْيَانَ مثل ذَلِكَ ، فَقَالَ : أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ فَقَالَ مُعَاوِيَةُ مثل ذَلِكَ ، فَقَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ، فَقَالَ مُعَاوِيَةُ مثل ذَلِكَ ثُمَّ قَالَ : " هَكَذَا سَمِعْتُ نَبِيَّكُمْ يَقُولُ " .
Diğer rivayet ise şöyledir : Muaviye(ra)'(nin yanına) girdik.Müezzin geldi çağırdı.(ezan okumaya başladı.) Allahuekber Allahuekber deyince Muaviye b. Ebu Süfyan (ra) aynısını söyledi.Müezzin Eşhedu En La İlahe İllallah deyince Muaviye (ra) aynısını söyledi.Müezzin Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah deyince Muaviye (ra) aynısını söyledi.Sonra 'Ben Peygamberden böyle dediğini işittim' dedi.
( 2 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمُقْرِي عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِي أَيُّوبَ قَالَ حَدَّثَنِي كَعْبُ بْنُ عَلْقَمَةَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : إذَا سَمِعْتُمْ الْمُؤَذِّنَ فَقُولُوا كَمَا يَقُولُ .
Abdurrahman b. Cübeyr naklediyor: Abdullah b. Amr şöyle dedi : Nebi (sav) şöyle buyurdular : Müezzini işittiğinizde (müezzinin) söylediği gibi söyleyin.
( 3 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا زَيْدُ بْنُ حُبَابٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ الزُّهْرِيِّ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَقُولُ مِثْلَ مَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ .
Ebu Saîd El Hudrî (ra) 'den rivayet edildiğine göre o şöyle diyor : Nebi (sav) müezzinin söylediklerinin mislini(aynısını) söylerdi.
( 4 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا شَبَابَةُ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ أَبِي بِشْرٍ عَنْ أُمِّ حَبِيبَةَ ح وَحَدَّثَنَا عَفَّانَ قَالَ أَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ أَبِي بِشْرٍ عَنْ أَبِي الْمَلِيحِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ عَنْ أُمِّ حَبِيبَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ كَانَ إذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ قَالَ كَمَا يَقُولُ حَتَّى يَسْكُتَ .
Ümmü Habîbe (ra) anlatıyor : Nebi (sav) Müezzini işittiğinde müezzin susana kadar(ezan bitene kadar) onun söylediği gibi söylerdi.
( 5 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَارِثِ [ ص: 257 ] عَنْ أَبِيهِ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَقُولُ مِثْلَ مَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ فَإِذَا بَلَغَ حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ قَالَ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إلَّا بِاَللَّهِ .
Abdullah b. Hâris o da babasından rivayetle şöyle diyor : Nebi (sav) Müezzinin söylediklerinin aynısını söylerdi.Hayye alassalâh , Hayye alal-felâh 'e ulaştığında 'La havle ve lâ kuvvete illa billah' derdi.
( 6 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا ابْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ عَمْرٍو عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إذَا سَمِعَ صَوْتَ الْمُنَادِي يَقُولُ أَشْهَدُ أَنْ لَا إلَهَ إلَّا اللَّهُ قَالَ : وَأَنَا وَإِذَا قَالَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ قَالَ وَأَنَا .
Ca'feri Sâdık'ın babası Muhammed El Bakır b. Ali Zeynel Abidin rivayet ediyor : Nebi (sav) müezzinin 'Eşhedu En La İlahe İllallah' diyerek sesini işittiğinde 'Ve Ene' (Bende) derdi. 'Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah' dediğini işittiğinde de 'Ben de' derdi.
( 7 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ وَوَكِيعٌ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ قَالَ وَأَنَا وَأَنَا .
Hişam b. Urve babasından rivayetle şöyle diyor : Nebi (sav) Müezzini işittiğinde 'Ve Ene Ve Ene' (Ben de Ben de) derdi.
( 8 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا عِيسَى بْنُ يُونُسَ عَنْ الْأَوْزَاعِيِّ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ مُجَاهِدٍ أَنَّهُ كَانَ إذَا قَالَ الْمُؤَذِّنُ حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ قَالَ الْمُسْتَعَانُ اللَّهُ فَإِذَا قَالَ حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ قَالَ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إلَّا بِاَللَّهِ .
Müezzin Hayye Alas-Salâh. dediği zaman Mücahid (r.h) Müsteânullah (Ey Kendisinden Yardım istenen Allah) derdi.(Müezzin) Hayye Alal-Felâh dediği zaman da 'La havle ve Lâ kuvvete İlla Billah' derdi.
( 9 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا وَكِيعٌ عَنْ مِسْعَرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ إبْرَاهِيمَ قَالَ مَنْ قَالَ مِثْلَ مَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ .
Hammâd naklediyor: İbrahim şöyle dedi : Kim Müezzin (ezan okuduğunda) söylediğinin aynısını söylerse ona (müezzinin) ecrinin misli (aynısı) verilir.
( 10 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا أَبُو الْأَحْوَصِ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ الْحَسَنِ قَالَ إذَا سَمِعْت الْمُؤَذِّنَ فَقُلْ كَمَا يَقُولُ فَإِذَا قَالَ حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ فَقُلْ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إلَّا بِاَللَّهِ فَإِذَا قَالَ قَدْ قَامَتْ الصَّلَاةُ فَقُلْ اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَالصَّلَاةِ الْقَائِمَةِ أَعْطِ مُحَمَّدًا سُؤْلَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَلَنْ يَقُولَهَا رَجُلٌ حِينَ يُقِيمُ إلَّا أَدْخَلَهُ اللَّهُ فِي شَفَاعَةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ .
Ebu Hamza anlatıyor: Hasan(i Basri) (ra) şöyle dedi: Müezzini işittiğin zaman onun söylediği gibi söyle.Hayye Alassalah dediği zaman La havla kuvvete illa billah de ! Kad Kametissalah (namaz başladı) dediği zaman şöyle söyle 'Ey tam olan da'vetin ve gâim(ayakta olan) namazın Rabbi olan Allahım.Muhammed (asv) ' e kıyamet günü onun istediğini ver.'
Hasan-i Basri (ra) son olarak şöyle diyor :Bunları söyleyip namaza kılan kişiyi Allah kıyamet gününde Muhammed sallallahu aleyhi ve sellemin şefaatine dahil eder.
( 11 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا عَبْدَةُ بْنُ سُلَيْمَانَ عَنْ سَعِيدٍ عَنْ قَتَادَةَ أَنَّ عُثْمَانَ كَانَ إذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ يَقُولُ كَمَا يَقُولُ فِي التَّشَهُّدِ وَالتَّكْبِيرِ كُلِّهِ فَإِذَا قَالَ حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ قَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إلَّا بِاَللَّهِ وَإِذَا قَالَ قَدْ قَامَتْ الصَّلَاةُ قَالَ مَرْحَبًا بِالْقَائِلِينَ عَدْلًا وَبِالصَّلَاةِ مَرْحَبًا وَأَهْلًا ثُمَّ يَنْهَضُ إلَى الصَّلَاةِ .
Katâde(ra) anlatıyor: Osman (ra) müezzini işittiği zaman onun söylediği gibi şehadet ve tekbirlerin hepsini söyler.(Müezzin) Hayye Alassalah dediği zaman (Osman ra) : Mâ Şâ Allâhu La havle vela kuvvete illa billah derdi.(Müezzin) Kad Kametissalah dediği zaman ' Merhaba doğru söyleyenlere ve namaza da ehlen ve merhaba (hoş safâ geldi) derdi.Sonra namaza kalkardı.
( 12 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ أَنَا ابْنُ عُلَيَّةَ عَنْ الْجُرَيْرِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ مِنْ الْجَفَاءِ أَنْ تَسْمَعَ الْأَذَانَ يَقُولُ لَا إلَهَ إلَّا اللَّهُ وَاَللَّهُ أَكْبَرُ ثُمَّ لَا تُجِيبُهُ [ ص: 258 ]
Cüreyri naklediyor: Abdullah şöyle dedi : Ezanı işitip 'La ilahe İllallahu Vallahuekber' deyip de ona icabet etmemek cefâdandır.
( 13 ) حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ قَالَ ثنا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ الْمُسَيِّبِ بْنِ رَافِعٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ مِنْ الْجَفَاءِ أَنْ تَسْمَعَ الْأَذَانَ ثُمَّ لَا تَقُولُ مِثْلَ مَا يَقُولُ
Müseyyib b. Rafi' anlatıyor:Abdullah şöyle dedi : Ezanı işitipte onun sözlerini aynen söylememek cefâdandır.
-Abdurrezzak Essana'ni Musannef - (Ezanı dinleme ve kişinin ne diyeceği babı)
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ ، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، كَانَ إِذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ قَالَ : كَمَا يَقُولُ ، وَإِذَا قَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ قَالَ : " وَأَنَا " .
Muhammed b. Ali Zeynel Abidin naklediyor: Resulullah(sav) müezzini işittiğinde onun gibi söylerdi.Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah (sözünü) işittiğinde 'Ve Ene' dedi.
(bk.Abdurrezzak Sana'ni,Musannef,no:1841)
عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " إِذَا سَمِعْتُمُ النِّدَاءَ فَقُولُوا كَمَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ " .
Ebu Said(ra) rivayet ediyor: Resulullah(sav) şöyle buyurdular : Nidayı( Ezanı) işittiğiniz zaman müezzinin dediği gibi söyleyin.
عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَارِثِ بْنِ نَوْفَلٍ ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ يُؤَذِّنُ قَالَ : اللَّهُ أَكْبَرُ قَالَ : " اللَّهُ أَكْبَرُ " ، وَإِذَا قَالَ : أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ قَالَ : " أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ " ، وَإِذَا قَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ، قَالَ مِثْلَ ذَلِكَ ، وَإِذَا قَالَ : حَيَّ [ ص: 479 ] عَلَى الصَّلَاةِ قَالَ : " لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ
Abdullah b. Haris b. Nevfel rivayet ediyor : Resulullah(sav) müezzini Allahuekkber diyerek işittiği zaman 'Allahuekber' dedi.Eşhedu En La ilahe illallah dediği zaman o da Eşhedu En La ilahe illallah dedi.Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah deyince o da aynısını söyledi.Hayyealassalah dediği zaman La havle ve la kuvvete illa billahil aliyyil azim dedi.
عَنْ عِيسَى بْنِ طَلْحَةَ قَالَ : دَخَلْنَا عَلَى مُعَاوِيَةَ ، فَنَادَى الْمُنَادِي لِلصَّلَاةِ ، فَقَالَ : اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ ، فَقَالَ مُعَاوِيَةُ كَمَا قَالَ : فَقَالَ : أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ، فَقَالَ مِثْلَ ذَلِكَ أَيْضًا ، فَقَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ، فَقَالَ مِثْلَ ذَلِكَ ، ثُمَّ قَالَ : " هَكَذَا سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ " .
İsa b. Talha anlatıyor: Muaviyenin yanına girdik.Müezzin namaz için ezan okudu.Allahuekber deyince Muaviyede aynısını söyledi.Eşhedu En La ilahe illallah dediğinde Muaviye de ayrı olarak aynısını söyledi.Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah deyince Muaviyede aynısını söyledi.Sonra 'Ben Resulullah(sav)'den işittim böyle söylüyordu.' dedi.
عَنْ مُجَمِّعٍ الْأَنْصَارِيِّ ، أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا أُمَامَةَ بْنَ سَهْلِ بْنِ حُنَيْفٍ ، حِينَ سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ ، كَبَّرَ وَتَشَهَّدَ بِمَا تَشَهَّدَ بِهِ ، ثُمَّ قَالَ : هَكَذَا حَدَّثَنَا مُعَاوِيَةُ أَنَّهُ : سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ : " كَمَا قَالَ الْمُؤَذِّنُ ، فَإِذَا قَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ قَالَ : وَأَنَا أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ " ، ثُمَّ سَكَتَ .
Ma'mer o da Mucemmil Ensâri naklediyor: Ebu Umame b. Sehl b. Hüneyf'den işitmiş.Kendisi Müezzini işittiğide tekbir getirdi ve onunla (onu tasdik ederek) şehadet getirdi.Sonra ' Bize Muaviye haber verdi Resulullah(sav) tan işitmiş o müezzinin söylediği gibi söylüyordu.Müezzin Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah deyince o 'Ve Ene eşhedu Enne Muhammeden Resulullah dedi sonra sukut etti.
عَنْ أَبِي [ ص: 480 ] جَعْفَرٍ قَالَ : كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، " إِذَا سَمِعَ الْمُؤَذِّنَ قَالَ : كَمَا يَقُولُ " .
Ebu Cafer Muhammed El Bakır(ra) naklediyor : Resulullah(sav) müezzini işittiği zaman onun söylediği gibi söylerdi.
عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِي كَثِيرٍ ، عَنْ رَجُلٍ ، لَمَّا قَالَ الْمُؤَذِّنُ : حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ ، حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ قَالَ : لَا حَوْلَ ، وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ ، ثُمَّ قَالَ : " هَكَذَا سَمِعْنَا نَبِيَّكُمْ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ " .
Yahya b. Ebi Kesir oda bir Adamdan naklediyor: Müezzin Hayyealassalah ,Hayyealalfelah deyince şöyle dedi : La havla vela kuvvete illa billahil aliyyil azim. Sonra ' Biz Peygamber(sav)'den işittik böyle diyordu' dedi.
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ ، أَنَّهُ قَالَ : " مَنْ قَالَ كَمَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ ، فَإِذَا قَالَ : أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ قَالَ : وَأَنَا أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ، إِنَّ الَّذِينَ يَجْحَدُونَ بِمُحَمَّدٍ كَاذِبُونَ ، كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ عِدْلُ مَنْ كَذَّبَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ " .
Muhammed b. Ali Zeynel Abidin şöyle diyor : Kim müezzinin söylediği gibi söyler,(Yani) Müezzin Eşhedu Enne Muhammeden Resulullah deyince 'Ve ene eşhedu enne Muhammeden Resulullah.İnnellezi yechedune bi Muhammedin Kazibûn (Muhammed sav ile çarpışanlar,mücadele edenler yalancıdır,inkarcıdır.) derse Muhammed(sav)'i yalanlayanların miktarı kadar ecir alır.
عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ قَالَ : " حُدِّثْتُ أَنَّ نَاسًا كَانُوا فِيمَا مَضَى كَانُوا يَنْصِتُونَ لِلتَّأْذِينِ كَإِنْصَاتِهِمْ لِلْقُرْآنِ ، فَلَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ شَيْئًا إِلَّا قَالُوا مِثْلَهُ ، حَتَّى إِذَا قَالَ : حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ قَالُوا : لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ ، فَإِذَا قَالَ : حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ قَالُوا : مَا شَاءَ اللَّهُ " .
İbn Cüreyc şöyle diyor :
Bana haber verildi ki bir kısım insanlar geçmişte kuranı dinledikleri gibi ezanı dinliyorlar. Müezzin bir şey söylemez.Ancak onu dinleyenler onun aynısını söylerler.Ta ki müezzin hayyalassalah der onlarda La havle ve la kuvvete illa billahil aliyyil azim der.Müezzin hayyelalfelah deyince de Ma şa Allah derler.
عَنْ مُعَاوِيَةَ [ ص: 481 ] بْنِ قُرَّةَ قَالُوا : " كَانُوا يَكْرَهُونَ أَنْ يَنْهَضَ ، الرَّجُلُ إِلَى الصَّلَاةِ حِينَ يَأْخُذُ الْمُؤَذِّنُ فِي إِقَامَتِهِ " .
Muaviye b. Kurreden: Diyorlar ki : (Sahabe) Bir adamın müezzin ikamet alırken namaza durmasını kerih görüyorlardı.
عَنْ أُمِّ حَبِيبَةَ ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " كَانَ فِي بَيْتِهَا فَسَمِعَ الْمُؤَذِّنَ فَقَالَ كَمَا يَقُولُ : فَلَمَّا قَالَ : حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ ، نَهَضَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَى الصَّلَاةِ " .
Ümmü Habibe (ra) anlatıyor: Resulullah(sav) evindeydi.Ezanı işitince onun gibi söyledi.Müezzin Hayyalassalah deyince namaza kalktı.
عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ : " لَا يُؤْخَذُ عَلَى الْأَذَانِ رِزْقٌ
Kasım b. Abdullah şöyle diyor : Ezan için rızk(ücret) alınmaz.
أَنَّهُ كَانَ " يَكْرَهُ أَنْ يَأْخُذَ الْجُعْلَ فِي أَذَانِهِ إِلَّا أَنْ يُعْطَى شَيْئًا بِغَيْرِ شَرْطٍ
Katade (ra) koşulsuz,şartız verilmesi haricinde ezan için ücret almayı kerih görürdü.
عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي فَرْوَةَ قَالَ : " أَوَّلُ مَنْ رَزَقَ الْمُؤَذِّنِينَ عُثْمَانُ
İshak b. Abdullah b. Ebi Karve şöyle diyor : Müezzine ilk ücret veren Osman(r.a) dır.
أَنَّ أَبَا بَكْرٍ الصِّدِّيقَ قَالَ : " الْأَذَانُ شِعَارُ الْإِيمَانِ
Ebu Bekir(ra) şöyle diyor : Ezan islamın şiarıdır.(sembolüdür.)
الْمُؤَذِّنُونَ أَطْوَلُ النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْنَاقًا
Ata şöyle diyor : Kıyamet günü insanların en uzun boylusu müezzinlerdir.
أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ قَالَ : " لَوْلَا أَنِّي أَخَافُ أَنْ يَكُونَ سُنَّةً مَا تَرَكْتُ الْأَذَانَ " .
Ömer İbn Hattab (ra) diyor ki : Eğer sünnetler için korkmasaydım ezan okumayı terketmezdim.
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ : " لَا يَؤُمُّ الْغُلَامُ حَتَّى يَحْتَلِمَ ، وَلْيُؤَذِّنْ لَكُمْ خِيَارُكُمْ
İkrimenin naklettiğine göre İbn Abbas(ra) şöyle demiş : Çocuk ihtilam olana kadar imam olmaz.Müezzinler sizin en hayırlılarınızdır.
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " لَا يُرَدُّ الدُّعَاءُ بَيْنَ الْأَذَانِ وَالْإِقَامَةِ " .
Enes(ra) rivayet ediyor:Peygamber(sav) şöyle buyurdu: Ezan ile ikamet arasında edilen dua reddolunmaz.
وَجَابِرٍ الْجُعْفِيِّ ، قَالَا : " مَنْ قَالَ عِنْدَ الْإِقَامَةِ : اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ ، وَالصَّلَاةِ الْقَائِمَةِ ، أَعْطِ سَيِّدَنَا مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ ، وَارْفَعْ لَهُ الدَّرَجَاتِ ، حَقَّتْ لَهُ الشَّفَاعَةُ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ " .
Cabir El Cu'fi diyor ki : Kim ikamet esnasında 'Ey bu tam olan da'vetin ve gaim(ayakta) olan namazın Rabbi Allahım.Efendimiz Muhammede vesileyi ver.Onun derecelerini yükselt,arttır' derse Muhammed(sav)'in şefaati ona hak olur.
مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ مِنْ جِيرَانِ الْمَسْجِدِ ، فَلَمْ يُجِبْ ، وَهُوَ صَحِيحٌ مِنْ غَيْرِ عُذْرٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ " .
Hz.Ali (ra) şöyle diyor : Kim mescidin çevresinde ezanı işitipte mazeretsiz olarak ve sahih(sağlıklı,sıhhatli olduğu halde ezana) icabet etmezse artık onun namazı yoktur.
Sahih kelimesi : Gerçek,Doğru,Sıhhatli,Sağlıklı gibi anlamlara gelmektedir.Buradaki manası : Sıhhatli,Sağlıklıdır.
عَنْ عَلِيٍّ قَالَ : " لَا صَلَاةَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ إِلَّا فِي الْمَسْجِدِ " . قَالَ الثَّوْرِيُّ فِي [ ص: 498 ] حَدِيثِهِ قِيلَ لِعَلِيٍّ : وَمَنْ جَارُ الْمَسْجِدِ ؟ قَالَ : " مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ " .
Hz.Ali(ra) şöyle diyor : Mescidin komşusu için mescidde (kılınan yerden) 'den başka namaz yoktur.Sevri diyor ki : Hz.Aliye 'Mescidin komşusu kimdir? diye soruldu da o şöyle dedi : Ezanı işiten kimsedir.
أَنَّ عَلِيًّا ، وَابْنَ عَبَّاسٍ قَالَا : " مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ فَلَمْ يُجِبْ فَلَا صَلَاةَ لَهُ " ، قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ : " إِلَّا مِنْ عِلَّةٍ أَوْ عُذْرٍ " .
Hz.Ali ve İbn Abbas (r.a) şöyle dediler : Ezanı işitipte icabet etmeyenin namazı yoktur.İbn Abbas diyor ki: Ancak illet (hastalık,gerekçe) ve mazeret bundan müstesnadır.
عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ : " مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ ، فَلَمْ يُجِبْ فَلَمْ يُرِدْ خَيْرًا ، وَلَمْ يُرَدْ بِهِ " .
Aişe’den şöyle dediği rivayet olunmuştur: Kim nidayı işitirde icabet etmezse, hayırı istememiş ve kendisi hakkında hayır istenilmemiş olur.(Beyhakî, es-Sünenü’l-Kübrâ, III, 57 ; Sana'ni,Musannef,no:1917)
