enderhafızım
Tecrübeli
İbrahim Küçük
Cehaleti ümmilik sanarak, sanki mü'minleride okul düşmanı sanan izzetsiz bir öğretim mantığıyla yola çıkarak kızlarını ve erkek çocuklarını diri diri okula gömenler, sokağa gömen babalar, aileler keşke Mekke cahiliye insanının taşıdığı kaygıları taşıyabilseydi.
Cahiliye dönemi olarak bildiğimiz Vahy öncesi Mekke toplumu ile Vahy'den haberdar ezanların okunduğu, namazların kılındığı hatta ehl-i ilim taifenin Kitab ve Sünnet'ten aktarımlar sunduğu kendi toplumumuzu kıyas edelim. Yapacağımız kıyas, baba ve annenin kız çocuğu hakkındaki endişelerinden mütevellid icra ettiği fiiliyat üzerinden olsun.
Öncelikle, birçok kavram ve kelime de olduğu gibi; cahillik, cahiliye, okuma yazma kavramlarında da kavram kargaşası oluşmuştur. Bu kargaşayı önlemek için cahillik, cahiliye, okuma yazma bilmeme gibi kavramları yerine oturtarak başlayalım. Toplumumuzda okur yazar olmamak veya çok az okumuş yazmış olmak cahillik tanımlaması ile karşılık bula gelmiştir. Oysa okur yazar olmamak ümmiliktir. Cahillik ise; ALLAH (c.c)'ı ve ilahi buyrukları bilmeme ya da bu değerlere kasten iman etmeme, İlahi buyrukların birey ve toplumu ahlaki kemaliyete ulaştırabilecek bir değerler silsilesi olduğunu kavrayamamak veyahut bu değerleri reddetmektir.
Bu minvalde İslam; ümmiliği, cehaleti aşmaya engel ferri bir mesele olarak algılayıp hem ümmiliği hem de cehaleti ortadan kaldırmak ister. Zira bilgi, çoğu zaman akaidi cehaleti aşmaya yardımcı olacak kıymetli bir veriye dönüşebilecektir.
Tıpkı Firavun, büyücüler ve Musa (a.s) üçgenindeki sahnenin nihayeti gibi. Bu sahnede Vahy'i temsilen Musa (a.s), cehaleti temsilen Firavun, bilgiyi temsilen büyücüler vardı. Büyücüler iplerini yere atarak, illüzyon bilgisini kullanıp, iplerin yılana dönüşmüş sahte görüntüsünü insanlara sundular. Büyücülerden başka herkes ipleri yılan görmüştür. Firavun ve Musa (a.s) da bu şekilde görmüştür. Hatta Kur'an'dan bildiğimize göre Musa (a.s) korkmuştur da. Sonra Musa (a.s)'a vahy ile asasını yere bırakılması buyrulmuş, mübarek asa ejderha olup büyücülerin iplerini yutuvermiştir. Büyücülerin iplerini yılan olarak gören Firavun ve Musa (a.s) varken, Musa (a.s)'ın asasını herkes ejderha olarak görmüştür. Bu bağlamda bilgi ve vahy çatışmasında durumu tahlil edecek olursak; Cehalet temsilcisi Firavun ipleri yılan asayı da ejderha gördü. Vahy temsilcisi Musa (a.s) açısından da resim aynıydı. Musa(a.s) da ipleri yılan, asayı ejderha gördü. İp ve asa çatışmasında manzaradaki farklılığı ayırt edebilen tek taraf bilgi tarafıydı. Vahyin mesnedsiz bilgiye galebe çalabileceğine iman eden Musa (a.s) zaten iman tarafındaydı. Vahy'in bilgiye galebe çalabileceğini anlayan bilgi temsilcileri iman tarafına geçti. Sadece cehalet temsilcisi ve tebaası yerinde kaldı. Çünkü Firavun büyü ile mucizeyi birbirinden ayırt edebilecek teknik bilgiden yoksundu. Hem akaidi cahiliyesi, hem küfür-ü inadiyesi, hem de bildi yoksunluğu O'na zillet çukurunu çoktan hazırlamıştı.
İşte bu manada İslam ümmiliği istemez, "Oku" emri ile insanlığı ümmilikten bilgi sahipliğine, bilgininde ilahi buyruklar ve ilahi rıza çerçevesinde ilme dönüşüp salih amellerle fanuslanmasını ister. Ümmilik, bilgi, ilim ve cehalet konusu hiç şüphesiz farklı bir alanda değerlendirilecek uzun bir konudur. Ancak ilk başta hedeflediğimiz kıyas konusu gereği asıl mevzuumuza dönelim. Kıyasımız şöyle; cahiliye Mekke'sinde kız çocuklarına yapılan muameleler ile günümüz toplumunda ümmiliği aşmış ama cahiliyeyi aşamamış toplumun kız çocuklarına yaptığı muamele arasındaki benzerlikler.
Biliyoruz ki cahiliye Mekke'sinde kız çocukları diri diri toprağa gömülüyordu. Bunun birkaç sebebi vardı, birincisi; rızk endişesi, ikincisi; kız çocuğunun büyüyünce aileye getirebileceği bir leke korkusuydu, üçüncüsü; diğer sebepler. Asıl konumuzla ilintili olan şık ikinci olandır. Usul gereği birinciyi terk etmemek için birincisine de kısaca değinelim.
Evet. Ne demiştik? Ümmiliğin aşılması ya da vahye tabi olmadan vahiyle tanışmışlık günümüz toplumu ile Mekke cahiliye toplumundan sosyolojik olarak hangi ahlaki tekamüle erdirmiştir? İlk başta şunu belirtelim ki meseleye imani ve insani nazariyeleden bakmak istiyorum. Çünkü; izah olunan konunun illeti İslamsızlık olmakla birlikte fiili icra ettiren sebep akli ve hissi olgulardır. Bir baba kendi öz kızını nasıl diri diri gömebilir. Üç dört yaşına kadar sıcak lokmayı üfleyerek kızının ağzına veren baba nasıl böyle bir cinayeti işleyebilir? Fıtrattaki babalık olgusuna rağmen nasıl olurda böyle bir canavarlığa tevessül edebilir? Bu vahşet hadiseleri anlatılırken, sunulurken meselenin niçinleri sorgulanmaksızın sadece vahşet manzaraları aktarılmıştır. Ve öyle bir konsept olmuştur ki; kızını diri diri toprağa gömen baba bunu canavarlık hissi ile yapmıştır. Hayır! Bu canavarlık hissi ile değil bilakis babalık sorumluluğu ile yapılmış ama fiil olarak katıksız bir canavarlıktır. Babalık sorumluluğu ile hareket edip nihayette canavarlığa dönüşen bu ameliyenin ilk sebebi rızk endişesidir demiştik.
Kız çocuğu nihayetinde büyüyüp başka bir eve kadın olacaktır. Mekke cahiliyesi örfünde kız çocuğu aileye maddi bir getiri sağlayamaz cinsiyettedir. Böyle olunca da çocukların karnını doyurabilmek, babalık sorumluluğunu yerine getirebilmek için erkek çocukta nasıl olsa ailede malı ve kazancı ile birlikte kalacağı için kız çocuğunun ölmesi gerekmektedir. Rızkın ALLAH (c.c)'tan olduğunu bilmemişlik ve henüz nübüvvetin yokluğu insanlığı ümmilikle birlikte akaidi cahiliyenin pençesinde inim inim inletmiştir. Sofradaki bir tas çorbanın azalmasından endişe duyarak öz evlatları arasında tercih yapıp kızları katleden bu canavar mantık ailelerin geride kalan fertlerine karşı duyulan babalık sorumluluğu adına işleniyordu. Kız çocuğuna diğer fertler adına bu canavarlık reva görülüyordu.
Peki günümüz toplumu ne haddedir. Bu kaygılar platformunda. Tek kelime ile daha berbat haldedir. Resululllah (s.a.v)'in dediği gibi "Cahiliyede insanlar çocuklarını doğduktan sonra öldürüyorlardı. Sizlerde şimdi doğmadan öldürmeyin". Mekke cahiliyesindeki aynı sözde sorumluluk anlayışı kürtaj, kasıtlı düşük ya da başka yollarla yine evlatları katletmektedir. Daha berbat olmasının sebebi ise kız ve erkek yapılmaksızın bu canavarlık işleme gelmektedir. İşin daha acı tarafı; Mekke cahiliyesi bir tas çorbanın bölüşülmemesi ya da azalmaması için bunu yapıyordu. Ama günümüz sözde modern insan mevcut evladının daha iyi bir marka cep telefonuna sahip olabilmesi için, ya da yazlık kooperatifin taksitlerinin aksaması adına bu canavarlığı yapmaktadır. Akli ve hissi açıdan bakıldığında hangi dönemin insanı daha mazurdur? Çorbasının azalmasından korkan mı yoksa cep telefonun kalitesizleşmesinden korkan mı?
Kız çocuklarının diri diri gömülmesindeki diğer sebep; namus endişesidir. Asıl sebepte budur aslında. Çünkü Hz. Ömer (r.a)'ın ağlatan cahiliye suçundan anladığımız kadarıyla ekonomik durumu vasat ve vasatın üzerindeki ailelerde de bu canavarlık çukuruna saplanıyorlardı. Toplum içerisinde kadının sürekli alınıp satılan, aşağılanan bir varlık olduğu herkesin gözü önündeydi.
Kız çocuğu bugünde böylesi bir kötü duruma düşer endişesi ve henüz Vahy'in gelmediği bir ortamda babalık sorumluluğu kişiyi ne yapacağını bilmez bir halde bırakıyordu. Evet Vahy'in olmadığı bir ortamda düşünelim kendimizi bir anlığına. Düşünün ALLAH yok, ahiret yok, Kitap yok ve yol gösterici bir önder yok (Haşa). Ne yapacak insanlık, insani onurunu kaybetmemiş bir baba ne yapacak? Şu hep söylene gelmez mi; "Keşke bunu göreceğime ölseydim ya da evladım keşke senden bu ameli göreceğime seni doğurmasaydım veya da küçükken ölüp gitseydin". Evet, İslamsızlık Mekke cahiliye insanında bu sözü fiile dönüştürmüştür.
Peki, Vahy gelmiş, insanlık ümmiliği aşmış hatta bugün uzay çağına gelmiştir. Vahye tabi olamamışlık ümmiliği aşmış insanı hangi insani tekamüle erdirmiştir. Şimdi durum nedir? Cevap yine aynıdır: daha berbat! Denilebilir ki "neden berbat olsun, kız çocuklarını diri diri gömen var mı?" namus, izzet ve onur değerleri gereksiz değerlerse evet durum berbat değildir. Kız çocuklarının genelevlerde satılması, yol kenarlarında katiline mi satılacağı adama mı el kaldırıp kaldırmadığının bilinmemesi çok önemli değilse durum berbat değildir. Mekke cahiliyesinde namus endişesi ile iktisadi hayata sokulamayan kızların bugün cahiliyesinde çok komik ücretlerle hem çalıştırılması, hem emeğinin sömürülmesi hem de yolda, işyerinde, sokakta tacize uğraması kız, aile ve insanlık adına tiksinti verici bir durum değilse durum berbat değildir.
Cehaleti ümmilik sanarak, sanki mü'minleride okul düşmanı sanan izzetsiz bir öğretim mantığıyla yola çıkarak kızlarını ve erkek çocuklarını diri diri okula gömenler, sokağa gömen babalar, aileler keşke Mekke cahiliye insanının taşıdığı kaygıları taşıyabilseydi. Yok! Diri diri toprağa gömselerdi demiyoruz. Vahiysizlik yok artık, vahiy var. Çare var. İslam'ın yol göstericiliği var. Çocukları ne diri diri toprağa ne de diri diri okula okula gömmek gerekmiyor. Vahye rağmen cahiliyede ısrar edenler, kızların artık kurtulduğunu iddia edenler acaba ortada okul ya da lisede sınıf arkadaşının tacizine uğrarken başka biri tarafından da bu aşağılık ameliyenin kameraya kaydedilmesini eğer kızları diri bırakmışlık olarak algılıyorsa geriye "Haydi kızlar diri diri okula" demekten başka bir şey kalmıyor.
Görünen odur ki, günümüz insanı ümmiliği aşmış olmasına rağmen insani ahlak ve değerler manzumesinde Mekke cahiliyesinde daha kötü bir noktaya çadır kurmuştur. Vahye rağmen vahiysiz kalmışlık insanlığı, ümmiliği aşmış olmanın getirmesi gerektiği yere taşıyamamıştır. Vahy'e dayanmayan, itaat etmeyen tüm bilgi ve beceriler insanlığa sadece derin bir çukur açacaktır. Diri diri toprağın altına ya da toprağın üstüne gömecektir. Gömülmüşlüğü sadece toprağın altında zannedenler üzerlerindeki sözde modernizm ve gelişmişlik toprağının farkında değildirler.
Diri kalmak için Vahy'in bereketli ve hikmetli bahçesinde ekilip yeşerecek nesillerin gerekliliğini keşfedenler kurtuluşa erenlerdir.
Cehaleti ümmilik sanarak, sanki mü'minleride okul düşmanı sanan izzetsiz bir öğretim mantığıyla yola çıkarak kızlarını ve erkek çocuklarını diri diri okula gömenler, sokağa gömen babalar, aileler keşke Mekke cahiliye insanının taşıdığı kaygıları taşıyabilseydi.
Cahiliye dönemi olarak bildiğimiz Vahy öncesi Mekke toplumu ile Vahy'den haberdar ezanların okunduğu, namazların kılındığı hatta ehl-i ilim taifenin Kitab ve Sünnet'ten aktarımlar sunduğu kendi toplumumuzu kıyas edelim. Yapacağımız kıyas, baba ve annenin kız çocuğu hakkındaki endişelerinden mütevellid icra ettiği fiiliyat üzerinden olsun.
Öncelikle, birçok kavram ve kelime de olduğu gibi; cahillik, cahiliye, okuma yazma kavramlarında da kavram kargaşası oluşmuştur. Bu kargaşayı önlemek için cahillik, cahiliye, okuma yazma bilmeme gibi kavramları yerine oturtarak başlayalım. Toplumumuzda okur yazar olmamak veya çok az okumuş yazmış olmak cahillik tanımlaması ile karşılık bula gelmiştir. Oysa okur yazar olmamak ümmiliktir. Cahillik ise; ALLAH (c.c)'ı ve ilahi buyrukları bilmeme ya da bu değerlere kasten iman etmeme, İlahi buyrukların birey ve toplumu ahlaki kemaliyete ulaştırabilecek bir değerler silsilesi olduğunu kavrayamamak veyahut bu değerleri reddetmektir.
Bu minvalde İslam; ümmiliği, cehaleti aşmaya engel ferri bir mesele olarak algılayıp hem ümmiliği hem de cehaleti ortadan kaldırmak ister. Zira bilgi, çoğu zaman akaidi cehaleti aşmaya yardımcı olacak kıymetli bir veriye dönüşebilecektir.
Tıpkı Firavun, büyücüler ve Musa (a.s) üçgenindeki sahnenin nihayeti gibi. Bu sahnede Vahy'i temsilen Musa (a.s), cehaleti temsilen Firavun, bilgiyi temsilen büyücüler vardı. Büyücüler iplerini yere atarak, illüzyon bilgisini kullanıp, iplerin yılana dönüşmüş sahte görüntüsünü insanlara sundular. Büyücülerden başka herkes ipleri yılan görmüştür. Firavun ve Musa (a.s) da bu şekilde görmüştür. Hatta Kur'an'dan bildiğimize göre Musa (a.s) korkmuştur da. Sonra Musa (a.s)'a vahy ile asasını yere bırakılması buyrulmuş, mübarek asa ejderha olup büyücülerin iplerini yutuvermiştir. Büyücülerin iplerini yılan olarak gören Firavun ve Musa (a.s) varken, Musa (a.s)'ın asasını herkes ejderha olarak görmüştür. Bu bağlamda bilgi ve vahy çatışmasında durumu tahlil edecek olursak; Cehalet temsilcisi Firavun ipleri yılan asayı da ejderha gördü. Vahy temsilcisi Musa (a.s) açısından da resim aynıydı. Musa(a.s) da ipleri yılan, asayı ejderha gördü. İp ve asa çatışmasında manzaradaki farklılığı ayırt edebilen tek taraf bilgi tarafıydı. Vahyin mesnedsiz bilgiye galebe çalabileceğine iman eden Musa (a.s) zaten iman tarafındaydı. Vahy'in bilgiye galebe çalabileceğini anlayan bilgi temsilcileri iman tarafına geçti. Sadece cehalet temsilcisi ve tebaası yerinde kaldı. Çünkü Firavun büyü ile mucizeyi birbirinden ayırt edebilecek teknik bilgiden yoksundu. Hem akaidi cahiliyesi, hem küfür-ü inadiyesi, hem de bildi yoksunluğu O'na zillet çukurunu çoktan hazırlamıştı.
İşte bu manada İslam ümmiliği istemez, "Oku" emri ile insanlığı ümmilikten bilgi sahipliğine, bilgininde ilahi buyruklar ve ilahi rıza çerçevesinde ilme dönüşüp salih amellerle fanuslanmasını ister. Ümmilik, bilgi, ilim ve cehalet konusu hiç şüphesiz farklı bir alanda değerlendirilecek uzun bir konudur. Ancak ilk başta hedeflediğimiz kıyas konusu gereği asıl mevzuumuza dönelim. Kıyasımız şöyle; cahiliye Mekke'sinde kız çocuklarına yapılan muameleler ile günümüz toplumunda ümmiliği aşmış ama cahiliyeyi aşamamış toplumun kız çocuklarına yaptığı muamele arasındaki benzerlikler.
Biliyoruz ki cahiliye Mekke'sinde kız çocukları diri diri toprağa gömülüyordu. Bunun birkaç sebebi vardı, birincisi; rızk endişesi, ikincisi; kız çocuğunun büyüyünce aileye getirebileceği bir leke korkusuydu, üçüncüsü; diğer sebepler. Asıl konumuzla ilintili olan şık ikinci olandır. Usul gereği birinciyi terk etmemek için birincisine de kısaca değinelim.
Evet. Ne demiştik? Ümmiliğin aşılması ya da vahye tabi olmadan vahiyle tanışmışlık günümüz toplumu ile Mekke cahiliye toplumundan sosyolojik olarak hangi ahlaki tekamüle erdirmiştir? İlk başta şunu belirtelim ki meseleye imani ve insani nazariyeleden bakmak istiyorum. Çünkü; izah olunan konunun illeti İslamsızlık olmakla birlikte fiili icra ettiren sebep akli ve hissi olgulardır. Bir baba kendi öz kızını nasıl diri diri gömebilir. Üç dört yaşına kadar sıcak lokmayı üfleyerek kızının ağzına veren baba nasıl böyle bir cinayeti işleyebilir? Fıtrattaki babalık olgusuna rağmen nasıl olurda böyle bir canavarlığa tevessül edebilir? Bu vahşet hadiseleri anlatılırken, sunulurken meselenin niçinleri sorgulanmaksızın sadece vahşet manzaraları aktarılmıştır. Ve öyle bir konsept olmuştur ki; kızını diri diri toprağa gömen baba bunu canavarlık hissi ile yapmıştır. Hayır! Bu canavarlık hissi ile değil bilakis babalık sorumluluğu ile yapılmış ama fiil olarak katıksız bir canavarlıktır. Babalık sorumluluğu ile hareket edip nihayette canavarlığa dönüşen bu ameliyenin ilk sebebi rızk endişesidir demiştik.
Kız çocuğu nihayetinde büyüyüp başka bir eve kadın olacaktır. Mekke cahiliyesi örfünde kız çocuğu aileye maddi bir getiri sağlayamaz cinsiyettedir. Böyle olunca da çocukların karnını doyurabilmek, babalık sorumluluğunu yerine getirebilmek için erkek çocukta nasıl olsa ailede malı ve kazancı ile birlikte kalacağı için kız çocuğunun ölmesi gerekmektedir. Rızkın ALLAH (c.c)'tan olduğunu bilmemişlik ve henüz nübüvvetin yokluğu insanlığı ümmilikle birlikte akaidi cahiliyenin pençesinde inim inim inletmiştir. Sofradaki bir tas çorbanın azalmasından endişe duyarak öz evlatları arasında tercih yapıp kızları katleden bu canavar mantık ailelerin geride kalan fertlerine karşı duyulan babalık sorumluluğu adına işleniyordu. Kız çocuğuna diğer fertler adına bu canavarlık reva görülüyordu.
Peki günümüz toplumu ne haddedir. Bu kaygılar platformunda. Tek kelime ile daha berbat haldedir. Resululllah (s.a.v)'in dediği gibi "Cahiliyede insanlar çocuklarını doğduktan sonra öldürüyorlardı. Sizlerde şimdi doğmadan öldürmeyin". Mekke cahiliyesindeki aynı sözde sorumluluk anlayışı kürtaj, kasıtlı düşük ya da başka yollarla yine evlatları katletmektedir. Daha berbat olmasının sebebi ise kız ve erkek yapılmaksızın bu canavarlık işleme gelmektedir. İşin daha acı tarafı; Mekke cahiliyesi bir tas çorbanın bölüşülmemesi ya da azalmaması için bunu yapıyordu. Ama günümüz sözde modern insan mevcut evladının daha iyi bir marka cep telefonuna sahip olabilmesi için, ya da yazlık kooperatifin taksitlerinin aksaması adına bu canavarlığı yapmaktadır. Akli ve hissi açıdan bakıldığında hangi dönemin insanı daha mazurdur? Çorbasının azalmasından korkan mı yoksa cep telefonun kalitesizleşmesinden korkan mı?
Kız çocuklarının diri diri gömülmesindeki diğer sebep; namus endişesidir. Asıl sebepte budur aslında. Çünkü Hz. Ömer (r.a)'ın ağlatan cahiliye suçundan anladığımız kadarıyla ekonomik durumu vasat ve vasatın üzerindeki ailelerde de bu canavarlık çukuruna saplanıyorlardı. Toplum içerisinde kadının sürekli alınıp satılan, aşağılanan bir varlık olduğu herkesin gözü önündeydi.
Kız çocuğu bugünde böylesi bir kötü duruma düşer endişesi ve henüz Vahy'in gelmediği bir ortamda babalık sorumluluğu kişiyi ne yapacağını bilmez bir halde bırakıyordu. Evet Vahy'in olmadığı bir ortamda düşünelim kendimizi bir anlığına. Düşünün ALLAH yok, ahiret yok, Kitap yok ve yol gösterici bir önder yok (Haşa). Ne yapacak insanlık, insani onurunu kaybetmemiş bir baba ne yapacak? Şu hep söylene gelmez mi; "Keşke bunu göreceğime ölseydim ya da evladım keşke senden bu ameli göreceğime seni doğurmasaydım veya da küçükken ölüp gitseydin". Evet, İslamsızlık Mekke cahiliye insanında bu sözü fiile dönüştürmüştür.
Peki, Vahy gelmiş, insanlık ümmiliği aşmış hatta bugün uzay çağına gelmiştir. Vahye tabi olamamışlık ümmiliği aşmış insanı hangi insani tekamüle erdirmiştir. Şimdi durum nedir? Cevap yine aynıdır: daha berbat! Denilebilir ki "neden berbat olsun, kız çocuklarını diri diri gömen var mı?" namus, izzet ve onur değerleri gereksiz değerlerse evet durum berbat değildir. Kız çocuklarının genelevlerde satılması, yol kenarlarında katiline mi satılacağı adama mı el kaldırıp kaldırmadığının bilinmemesi çok önemli değilse durum berbat değildir. Mekke cahiliyesinde namus endişesi ile iktisadi hayata sokulamayan kızların bugün cahiliyesinde çok komik ücretlerle hem çalıştırılması, hem emeğinin sömürülmesi hem de yolda, işyerinde, sokakta tacize uğraması kız, aile ve insanlık adına tiksinti verici bir durum değilse durum berbat değildir.
Cehaleti ümmilik sanarak, sanki mü'minleride okul düşmanı sanan izzetsiz bir öğretim mantığıyla yola çıkarak kızlarını ve erkek çocuklarını diri diri okula gömenler, sokağa gömen babalar, aileler keşke Mekke cahiliye insanının taşıdığı kaygıları taşıyabilseydi. Yok! Diri diri toprağa gömselerdi demiyoruz. Vahiysizlik yok artık, vahiy var. Çare var. İslam'ın yol göstericiliği var. Çocukları ne diri diri toprağa ne de diri diri okula okula gömmek gerekmiyor. Vahye rağmen cahiliyede ısrar edenler, kızların artık kurtulduğunu iddia edenler acaba ortada okul ya da lisede sınıf arkadaşının tacizine uğrarken başka biri tarafından da bu aşağılık ameliyenin kameraya kaydedilmesini eğer kızları diri bırakmışlık olarak algılıyorsa geriye "Haydi kızlar diri diri okula" demekten başka bir şey kalmıyor.
Görünen odur ki, günümüz insanı ümmiliği aşmış olmasına rağmen insani ahlak ve değerler manzumesinde Mekke cahiliyesinde daha kötü bir noktaya çadır kurmuştur. Vahye rağmen vahiysiz kalmışlık insanlığı, ümmiliği aşmış olmanın getirmesi gerektiği yere taşıyamamıştır. Vahy'e dayanmayan, itaat etmeyen tüm bilgi ve beceriler insanlığa sadece derin bir çukur açacaktır. Diri diri toprağın altına ya da toprağın üstüne gömecektir. Gömülmüşlüğü sadece toprağın altında zannedenler üzerlerindeki sözde modernizm ve gelişmişlik toprağının farkında değildirler.
Diri kalmak için Vahy'in bereketli ve hikmetli bahçesinde ekilip yeşerecek nesillerin gerekliliğini keşfedenler kurtuluşa erenlerdir.
