Öncelikle Lâ İlahe İllallah cümlesindeki kelimeleri teker teker açıkladıktan sonra şerhini nakledeceğiz.
لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ : (Lâ İlâhe İlalllah): Allahtan başka İlah yoktur,Hiçbir İlah yok Ancak Allah var,Allah dışında ilah yoktur
لا : (Lâ) : Yoktur,Değildir (kendisinden sonra gelen kelimeyi olumsuz yapar)
إِلَهَ : İlâh
إِلاَّ : (İlla) : Ancak,den başka,dışında (müstesna manası vardır)
لا إِلَهَ :(Lâ İlâhe): İlah yoktur
إِلاَّ اللَّهُ : Allahtan başka,Allah dışında,Ancak Allah (vardır)
أَشْهَدُ :(Eşhedu): Şahitlik ederim,Şehadet ederim,tanıklık ederim
أَنْ : dığına,diğine (kendinden sonrakine dığına eklenir)
لا إِلَهَ : İlah olma(dığına)
إِلاَّ اللَّهُ : Allahtan başka
[ 8 ] ـ س : مَا مَعْنَى أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ إِجْمَالاً؟
Genel olarak 'Eşhedu En Lâ ilahe İllallah kelimesinin manası nedir
ج : مَعْنَى أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ إِجْمَالاً: أَعْتَرِفُ بِلِسَانِي وَأَعْتَقِدُ بِقَلْبِي أَنْ لا مَعْبُودَ بِحَقٍّ إِلاَّ اللَّهُ،
Eşhedu En Lâ İlahe İllallah kelimesinin genel ma'nası : Dilimle itiraf ve kalbimle inanıyorum Allahtan başkasının ibadete layık olmadığına
أَيْ لا أَحَدَ يَسْتَحِقُّ أَنْ يُتَذَلَّلَ لَهُ نِهَايَةَ التَّذَلُّلِ إِلاَّ اللَّهُ،
Yani: Allah'tan başka hiç kimse kendisi için itaat edilmeye hak değildir.
قَالَ الإِمَامُ تَقِيُّ الدِّينِ السُّبْكِيُّ: "الْعِبَادَةُ أَقْصَى غَايَةِ الْخُشُوعِ وَالْخُضُوعِ".
İmam Takiyyud din Es Subkî şöyle demiştir :
İbadet, huşunun ve saygının en üst mertebesidir
İmam Ebu Hanife “El-Fıkıh El-Ekber” adlı kitabında şöyle buyuruyor:
وَاللَّهُ وَاحِدٌ لا مِنْ طَرِيقِ الْعَدَدِ وَلَكِنْ مِنْ طَرِيقِ أَنَّهُ لا شَرِيكَ له
Anlamı: “Allâh birdir ama sayı bakımından değil; O’nun şeriki olmaması bakımından birdir.”
Yüce Allâh, değişmez, değişiklikten münezzehtir. Değişkenlik ancak yaratıkların sıfat ve özelliklerindendir.
Vahid ve Ehad isimlerinin her ikisi de Allah’ın birliğini ifade ederler.
Hatibî, bu iki isim arasındaki ince farkı şöyle ortaya koyar:
“Ehadiyet zâtın birliğidir, Vahidiyet ise sıfatta ortaklığı red içindir.”
Yani Vahid ve Ehad'ın ikiside bir,tek demektir.Ehad zat olarak tektir,Vahid ise Sıfat olarak tektir.