Kilis, diğer şehirlerimizde olduğu gibi çok özel bir ağza sahiptir. Şehir merkezimizdeki ağız ayrı, köylerimizdeki ayrıdır. Çünkü her köyümüzün birbirinden az çok ayrılan bir ağız özelliği vardır. Hatta köylülerimiz kilis ağzıyla dalga geçerken, şehirlilerimizde köylü ağzını mizah konusu yaparlar.
Kilis ağzında birkaç bariz özellik hemen göze çarpar.Bu özelliklerden en önemlisi, şimdiki zaman eki olan "yor" un söylenişidir. Bu ekin "y" ünsüzü düşer: "Geliyorum" değil; "gelorum" olur. Bu zamanın ekimi şöyle devam eder. Gelon, gelor, geloruk, gelorsunuz (gelenuz), gelorlar şeklinde olup bu çekimde de değişiklik görülebilir.
Kilisli kibarlaşmaya karar vermiş: "Gidiyoruz, geliyoruz sizi evde bulamoruk" demiş. Bu fiil çekimi, adeta Kilis ağzının simgesi olmuştur.
İkinci bir özellik Arapça'dan geçen ve içinde "h" harfi bulunan kelimelerin aslına uygun olarak telaffuz edilmesi gelir. Kilisli Hasan değil, Hasan derken "h" harfi gırtaktan boğumlanarak çıkartılır. Hıyar derken de"hı" harfi kulanılır: Hesan şu kedüsü al tazara ölbenin koy.
Kilis ağzında "ayın" harfinin çok büyük bir yeri vardır: ehet, ellk, erbee, bellee kelimelerini ayınla yazmak olası değildir, ama Kilisli onu, o harfle çok rahat telafuz edebilmektedir.
İstanbul ağzına alışmış biri, Kilis ağzındaki "sağırkef" dediğimiz harfi taşıyan kelimeleri söylemekte zorlanır. Bene, sene, densiz, senin, bilon mu kelimeleri birkaç örnektir.
Bilon mu, Maho gene avradı kırana dıkmış, sebep de kölük aşı birez duzlu olmuş.
Özel isimler "o" ünlüsüyle kısaltılarak söylenir. Hasan-Hasso, Memet-Memo, Mahmut-Maho, Sıdıka-Sıdo, Fevziye-Fazo, Nazlı-Nazo, Hatice-Haco, Emine-Emo gibi.
Erkek ve kadınlar için hitap sözcükleri: Kele, yorum, lan'dır: "Yorum, bu gece gelicidik amma Maho'nun oğlu Sülo, süllümden düşmüş, pöçü batmış.Uşağı görmeye gettik size onun için gelemedik.
B' kele bacım, Sitti'nin kızı Fezo, züngül kavururken zeyt alaflanmış kızın eli yanmış. Allah yırağede!
"Oğlan" özünün kısaltılmaşı "lan",erkekler arasında çok kullanılan bir sözcüktür:
Lan ağe bize de bir kilo hıtta acir versene.
Lan yorum sıranı bekle, bak avrat uşak beklor. Zebo Deyza'nın çükündürüğünü dartıp sonna sene bakıcım.
Bene bak ne don lan sen?...
Kilis ağzını kısa bir yazıyla anlatmak çok güç bir iştir. Çünkü apayrı bir çalışma alanıdır.Ağızlar, bir dilin folklor zenginliğidir. Onu yaşatmakta o bölgenin insanının görevidir.
Kilis ağzında birkaç bariz özellik hemen göze çarpar.Bu özelliklerden en önemlisi, şimdiki zaman eki olan "yor" un söylenişidir. Bu ekin "y" ünsüzü düşer: "Geliyorum" değil; "gelorum" olur. Bu zamanın ekimi şöyle devam eder. Gelon, gelor, geloruk, gelorsunuz (gelenuz), gelorlar şeklinde olup bu çekimde de değişiklik görülebilir.
Kilisli kibarlaşmaya karar vermiş: "Gidiyoruz, geliyoruz sizi evde bulamoruk" demiş. Bu fiil çekimi, adeta Kilis ağzının simgesi olmuştur.
İkinci bir özellik Arapça'dan geçen ve içinde "h" harfi bulunan kelimelerin aslına uygun olarak telaffuz edilmesi gelir. Kilisli Hasan değil, Hasan derken "h" harfi gırtaktan boğumlanarak çıkartılır. Hıyar derken de"hı" harfi kulanılır: Hesan şu kedüsü al tazara ölbenin koy.
Kilis ağzında "ayın" harfinin çok büyük bir yeri vardır: ehet, ellk, erbee, bellee kelimelerini ayınla yazmak olası değildir, ama Kilisli onu, o harfle çok rahat telafuz edebilmektedir.
İstanbul ağzına alışmış biri, Kilis ağzındaki "sağırkef" dediğimiz harfi taşıyan kelimeleri söylemekte zorlanır. Bene, sene, densiz, senin, bilon mu kelimeleri birkaç örnektir.
Bilon mu, Maho gene avradı kırana dıkmış, sebep de kölük aşı birez duzlu olmuş.
Özel isimler "o" ünlüsüyle kısaltılarak söylenir. Hasan-Hasso, Memet-Memo, Mahmut-Maho, Sıdıka-Sıdo, Fevziye-Fazo, Nazlı-Nazo, Hatice-Haco, Emine-Emo gibi.
Erkek ve kadınlar için hitap sözcükleri: Kele, yorum, lan'dır: "Yorum, bu gece gelicidik amma Maho'nun oğlu Sülo, süllümden düşmüş, pöçü batmış.Uşağı görmeye gettik size onun için gelemedik.
B' kele bacım, Sitti'nin kızı Fezo, züngül kavururken zeyt alaflanmış kızın eli yanmış. Allah yırağede!
"Oğlan" özünün kısaltılmaşı "lan",erkekler arasında çok kullanılan bir sözcüktür:
Lan ağe bize de bir kilo hıtta acir versene.
Lan yorum sıranı bekle, bak avrat uşak beklor. Zebo Deyza'nın çükündürüğünü dartıp sonna sene bakıcım.
Bene bak ne don lan sen?...
Kilis ağzını kısa bir yazıyla anlatmak çok güç bir iştir. Çünkü apayrı bir çalışma alanıdır.Ağızlar, bir dilin folklor zenginliğidir. Onu yaşatmakta o bölgenin insanının görevidir.
