Namazda anadiliyle sure ve duaları okumayı yasaklayan ayet var mıdır?
Cevap
Değerli kardeşimiz;
Sözlükte "okumak" anlamına gelen ve Kur'ân kelimesiyle kök birliğine sahip bu*lunan kıraat kelimesi, dinî ilimlerin deği*şik dallarında farklı terim anlamları ka*zanmış olsa bile genelde "Kur'ân okuma" mânasında kullanılır. Bu yönüyle kıraat tilâvet ile eşanlamlıdır. Fıkıhta kıraat ke*limesi, sözlükte ve dinî terminolojideki yaygın anlamlarıyla sıkça kullanılmasının yanı sıra namazda kıyamda iken onun bir rüknü (farz) olarak yerine getirilmesi ge*reken Kur'ân okumayı ifade eden özel bir terim olmuştur.
Kur'an'da ibadet ve tefekkür amacıyla Kur'ân okumayı konu alan çeşitli hüküm ve teşvikler yer alsa da(1) gece ibadetinden söz eden âyette(2) iki de*fa geçen, "Kur'an'dan kolayınıza geleni okuyun" âyetinin dolaylı atfı dışında namazda Kur"an okunmasını açıkça bildiren bir ifade bulunmaz. Ancak Kur'anın Arapça olduğunu beyan eden ayetlerle Peygamberimizin uygulamaları İslâm bilginlerinin, namazda Arapçanın dışında bir dille yapılacak kıraatin yeterli olmadığı konusunda görüş birliği içinde olmalarına neden olmuştur. Çünkü Kur`ân`ın dili Arapçadır, Âyetlerde; "İşte böylece, Biz onu Arapça bir Kur`ân olarak indirdik" (3). "Şüphesiz Biz, kâfirlerin: "Bu Kur`ân`ı, Muhammed`e bir adam öğretiyor" dediklerini çok iyi biliyoruz. Kendisine isnatta bulundukları bu adamın dili yabancıdır. Kur`ân ise açık, fasîh Arapçadır"(4).
Namazını yanlış kılan sahabeye Hz. Peygamber; "Namaza kalktığın zaman, tam olarak abdest al, sonra kıbleye yönelerek tekbir getir, sonra Kur`ân`dan bildiğinin kolay gelenini oku" (5) buyurmuştur.
Kur`ân-ı Kerîm lafız ve mânâsı ile mucizedir. Lafızlar terceme ile değiştirilirse Kur`ân, nazım özelliğini kaybeder. Bu sebeple terceme, ne Kur`ân ve ne de benzeri (misil) sayılmaz. Ancak, O`nun tefsîri sayılabilir. Tefsîr, tefsir edilenden başkadır. Zaten Arapça olarak gönderilen Kur'an'da namazda Kur'anı arapça okuyunuz gibi ayrıca emredilmesine gerek yoktur.
Namazda kıraat şartıyla ilgili önemli bir fıkhî tartışma, Kur'an'ın Arapça lafzı yerine bu lafızların mealinin okunması halinde kıraat şartının yerine gelmiş olup olmayacağı konusunda ortaya çıkar. Tar*tışmanın, namazda Fâtiha'nın mealinin Arapça dışında bir dille okunup okunamayacağı noktasında odaklanması Fatihanın namazdaki kıraat şartını temsil etme*si sebebiyledir. Bunun için de Fâtiha'nın tercümesi konusunda ileri sürülen görüş*ler namazdaki kıraat şartını bütünüyle ilgilendirir. Bu konuda temel kural, na*mazda kıraatin ancak Kur'an'ın Arapça metninin okunması ile yerine getirilebi*leceği şeklindedir. Bununla birlikte Hanefîler'le cumhur arasında, gerek Kur'an'ın tanımında lafız ve mânanın hangi ölçüde vazgeçilmez unsur olduğu, gerekse na*mazda kıraat şartının diğer rükünlere nisbetle konumu konusunda belli bir gö*rüş ayrılığı bulunduğundan Hanefî mez*hebi Kur'an meâliyle kıraat konusuna kıs*men farklı yaklaşır. Onların bir veya üç âyet okumakla kıraat şartını yerine gel*miş saymaları da bu anlayışlarının sonu*cudur. Ebû Hanîfe'ye göre dili dönenle*rin, yani Arapça telaffuza güç yetirenlerin bile namazda Kur'an'ın kendi dillerin*deki tercümesini okumaları halinde kıra*at şartı yerine gelmiş olur. Ancak Kur'an asıl dilinden okunmadığı için bu mekruhtur. Ebû Hanîfe'nin bu görüşü mezhepte genel kabul görmemiş, İmâmeyn dahil Hanefî fakihleri, bu ruhsatı Arapça telaf*fuza güç yetiremeyenlerin geçici olarak kullanabileceği bir noktada tutmuşlardır. Ebû Hanîfe'nin bu görüşünden döndüğü hususunda da sahih bilgiler vardır.(6)
Buna göre dili dönmeyen veya ezberleyemeyen kimseler öğreninceye kadar na*mazda Kur'an'ı kendi dillerinden okuya*bilirler. Diğer mezhepler ise bu kimseler için başka kolaylıklar ve imkânlar getir*miş, fakat namazda Kur'an'ın Arapça metninin okunması gerektiğinde, tercü*menin kıraat olarak caiz olmadığında ıs*rar etmiştir.(7)
Dipnotlar:
1. el-A'râf 7/204; en-Nahl 16/98; el-İsrâ 17/45,82, 106; Muham*med 47/24; el-Kamer 54/17; el-İnşikâk 84/ 21; el-Alak 96/1, 3
2. el-Müzzemmil 73/20
3. Tâhâ, 20/113
4. en-Nahl, 16/103
5. Buharî, Husûmât, 4, İsti`zân, 18, İstitâbe, 9, Eymân, 15; Müslim, Salât, 45; Ebu Davud, Salât, 144; Tirmizî, Salât, 110, Kur`ân, 9; Nesaî, iftitah, 7, 37
6. Fetâvâ-yi Hindiyye: 1/69 - El-Mektebetü'l - İslâmiyye - El-Hidâye.
7. DİA, Kıraat Md.
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet
Cevap
Değerli kardeşimiz;
Sözlükte "okumak" anlamına gelen ve Kur'ân kelimesiyle kök birliğine sahip bu*lunan kıraat kelimesi, dinî ilimlerin deği*şik dallarında farklı terim anlamları ka*zanmış olsa bile genelde "Kur'ân okuma" mânasında kullanılır. Bu yönüyle kıraat tilâvet ile eşanlamlıdır. Fıkıhta kıraat ke*limesi, sözlükte ve dinî terminolojideki yaygın anlamlarıyla sıkça kullanılmasının yanı sıra namazda kıyamda iken onun bir rüknü (farz) olarak yerine getirilmesi ge*reken Kur'ân okumayı ifade eden özel bir terim olmuştur.
Kur'an'da ibadet ve tefekkür amacıyla Kur'ân okumayı konu alan çeşitli hüküm ve teşvikler yer alsa da(1) gece ibadetinden söz eden âyette(2) iki de*fa geçen, "Kur'an'dan kolayınıza geleni okuyun" âyetinin dolaylı atfı dışında namazda Kur"an okunmasını açıkça bildiren bir ifade bulunmaz. Ancak Kur'anın Arapça olduğunu beyan eden ayetlerle Peygamberimizin uygulamaları İslâm bilginlerinin, namazda Arapçanın dışında bir dille yapılacak kıraatin yeterli olmadığı konusunda görüş birliği içinde olmalarına neden olmuştur. Çünkü Kur`ân`ın dili Arapçadır, Âyetlerde; "İşte böylece, Biz onu Arapça bir Kur`ân olarak indirdik" (3). "Şüphesiz Biz, kâfirlerin: "Bu Kur`ân`ı, Muhammed`e bir adam öğretiyor" dediklerini çok iyi biliyoruz. Kendisine isnatta bulundukları bu adamın dili yabancıdır. Kur`ân ise açık, fasîh Arapçadır"(4).
Namazını yanlış kılan sahabeye Hz. Peygamber; "Namaza kalktığın zaman, tam olarak abdest al, sonra kıbleye yönelerek tekbir getir, sonra Kur`ân`dan bildiğinin kolay gelenini oku" (5) buyurmuştur.
Kur`ân-ı Kerîm lafız ve mânâsı ile mucizedir. Lafızlar terceme ile değiştirilirse Kur`ân, nazım özelliğini kaybeder. Bu sebeple terceme, ne Kur`ân ve ne de benzeri (misil) sayılmaz. Ancak, O`nun tefsîri sayılabilir. Tefsîr, tefsir edilenden başkadır. Zaten Arapça olarak gönderilen Kur'an'da namazda Kur'anı arapça okuyunuz gibi ayrıca emredilmesine gerek yoktur.
Namazda kıraat şartıyla ilgili önemli bir fıkhî tartışma, Kur'an'ın Arapça lafzı yerine bu lafızların mealinin okunması halinde kıraat şartının yerine gelmiş olup olmayacağı konusunda ortaya çıkar. Tar*tışmanın, namazda Fâtiha'nın mealinin Arapça dışında bir dille okunup okunamayacağı noktasında odaklanması Fatihanın namazdaki kıraat şartını temsil etme*si sebebiyledir. Bunun için de Fâtiha'nın tercümesi konusunda ileri sürülen görüş*ler namazdaki kıraat şartını bütünüyle ilgilendirir. Bu konuda temel kural, na*mazda kıraatin ancak Kur'an'ın Arapça metninin okunması ile yerine getirilebi*leceği şeklindedir. Bununla birlikte Hanefîler'le cumhur arasında, gerek Kur'an'ın tanımında lafız ve mânanın hangi ölçüde vazgeçilmez unsur olduğu, gerekse na*mazda kıraat şartının diğer rükünlere nisbetle konumu konusunda belli bir gö*rüş ayrılığı bulunduğundan Hanefî mez*hebi Kur'an meâliyle kıraat konusuna kıs*men farklı yaklaşır. Onların bir veya üç âyet okumakla kıraat şartını yerine gel*miş saymaları da bu anlayışlarının sonu*cudur. Ebû Hanîfe'ye göre dili dönenle*rin, yani Arapça telaffuza güç yetirenlerin bile namazda Kur'an'ın kendi dillerin*deki tercümesini okumaları halinde kıra*at şartı yerine gelmiş olur. Ancak Kur'an asıl dilinden okunmadığı için bu mekruhtur. Ebû Hanîfe'nin bu görüşü mezhepte genel kabul görmemiş, İmâmeyn dahil Hanefî fakihleri, bu ruhsatı Arapça telaf*fuza güç yetiremeyenlerin geçici olarak kullanabileceği bir noktada tutmuşlardır. Ebû Hanîfe'nin bu görüşünden döndüğü hususunda da sahih bilgiler vardır.(6)
Buna göre dili dönmeyen veya ezberleyemeyen kimseler öğreninceye kadar na*mazda Kur'an'ı kendi dillerinden okuya*bilirler. Diğer mezhepler ise bu kimseler için başka kolaylıklar ve imkânlar getir*miş, fakat namazda Kur'an'ın Arapça metninin okunması gerektiğinde, tercü*menin kıraat olarak caiz olmadığında ıs*rar etmiştir.(7)
Dipnotlar:
1. el-A'râf 7/204; en-Nahl 16/98; el-İsrâ 17/45,82, 106; Muham*med 47/24; el-Kamer 54/17; el-İnşikâk 84/ 21; el-Alak 96/1, 3
2. el-Müzzemmil 73/20
3. Tâhâ, 20/113
4. en-Nahl, 16/103
5. Buharî, Husûmât, 4, İsti`zân, 18, İstitâbe, 9, Eymân, 15; Müslim, Salât, 45; Ebu Davud, Salât, 144; Tirmizî, Salât, 110, Kur`ân, 9; Nesaî, iftitah, 7, 37
6. Fetâvâ-yi Hindiyye: 1/69 - El-Mektebetü'l - İslâmiyye - El-Hidâye.
7. DİA, Kıraat Md.
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet
