Sıra, çizgi, dizi ve aynı anda dizilmiş şeylerin hepsi. Cemaatle namaz kılan mü'minlerin imamın arkasında kıbleye paralel olarak yaptığı sıraların her biri. Cemaatle namaz kılacak olan, bir kişi ise, imamın hizasına durur ve imamdan geri ve ileri durmaz. Zahiru'r-rivaye böyledir. İmam Muhammed'e göre ayak parmakları imamın topuğu hizasına gelecek şekilde durur. İmamın soluna veya arkasına durmak mekruhtur.
Muteber olan, secde edilen yer değil; ayakların bulunduğu yerdir. İmama uyan kişinin boyunun uzunluğu sebebiyle imamdan daha ileri secde etmesinin bir zararı yoktur. Cemaat iki veya daha çok olursa imamın arkasına saf tutarlar. Birincisi imamın tam arkasına, ikincisi onun sağ tarafına üçüncüsü birincinin soluna, dördüncüsü, ikincisinin sağına, beşincisi üçüncünün soluna olmak üzere saf tutarlar. İmam daima ortada bulunur. Sağ taraf bir fazla olursa sonradan gelen kişi sol tarafa durur. İmamın birinci safın ortasında durması, cemaatin tamamen sağına ya da soluna durmaları isabettir.
Bir kişi imamın sağına durduktan sonra ikinci bir kişi gelirse imamın arkasına durur ve imamın sağına durmuş olanı kendi hizasına çeker. İmamın arkasında saf oluşmuş iken imamın yan tarafında durmak mekruhtur. Önce imamın arkasında erkekler, sonra çocuklar, sonra varsa hunsalar daha sonra da kadınlar saf olurlar.
Hz. Peygamber (s.a.s): "Safları düzgün tutun, omuzları bir hizaya getirin, boşlukları doldurun, safa girerken kardeşlerinize, ellerinizi hafifçe dokundurun, şeytana açık yerler bırakmayın. Kim safları sık tutarsa Allah onu hayra eriştirir. Kim de saflar arasında boşluk bırakırsa Allah onu hayra eriştirmez" (Müslim, Salat, 104; Ebu Davud, Salat, 93; Nesaî, Sehv, 4; Ahmed b. Hanbel, III, 154-260) buyurmuştur. İmam bu hususlarda cemaati ikaz etmelidir. Birinci safta boşluk var iken ikinci saf dolmuş ise, sonradan gelen kimse ikinci safı yararak birinci safa durur. Birinci safı doldurmadıkları için onlara saygı göstermez. Ön saflar muntazam bir şekilde dolduktan sonra gelen kimse o saflarda boşluk bulamaz ise, namaza durmaz, bir başkasının gelmesini bekler. Şayet rekatı kaçıracağından endişe ederse namaz konularını bilen ve rahatsız olmayacak biri varsa onu saftan geriye çeker beraber arkaya dururlar.
Erkekler için en faziletli saf birinci saftır. Ondan sonra sırasıyla birinci safa yakın olan saflar gelir. Kadınlar için de en faziletli saf son saftır. Rasûl-i Ekrem Efendimiz; "Şüphesiz Allah, rahmeti imamın üzerine erdirir. Sonra imamdan, imamın arkasındakine sonra sağ taraftakilere sonra sol taraftakilere; sonra ikinci safa geçer" buyurmuştur. Bir başka hadislerinde de; "İmamın arkasında namaz kılana yüz namaz sevabı, sağ tarafdakine yetmiş beş namaz sevabı; öteki safdakilere yirmi beş namaz sevabı yazılır" buyurmuştur.
Ancak imamın arkasını âlim kişilere bırakmak efdaldir. Birden fazla cenaze varsa, onlar da aynı tertip üzere sıralanarak namazları kılınır (Bk. Cenaze namazı). Cenazelerin hepsi aynı yere gömülecekler ise, erkekler kıble tarafına konur, sonra diğerleri sırasıyla konurlar. Araları toprak veya kumla ayrılır. Bu, zaruret halindedir. Zaruret yoksa hepsini ayrı ayrı bir mezara koymak daha faziletlidir. (Hâşiyetul-Tahtâvî, 166-168; Fethul-Kadir I, 307-308).
Ahmet ARPA
Muteber olan, secde edilen yer değil; ayakların bulunduğu yerdir. İmama uyan kişinin boyunun uzunluğu sebebiyle imamdan daha ileri secde etmesinin bir zararı yoktur. Cemaat iki veya daha çok olursa imamın arkasına saf tutarlar. Birincisi imamın tam arkasına, ikincisi onun sağ tarafına üçüncüsü birincinin soluna, dördüncüsü, ikincisinin sağına, beşincisi üçüncünün soluna olmak üzere saf tutarlar. İmam daima ortada bulunur. Sağ taraf bir fazla olursa sonradan gelen kişi sol tarafa durur. İmamın birinci safın ortasında durması, cemaatin tamamen sağına ya da soluna durmaları isabettir.
Bir kişi imamın sağına durduktan sonra ikinci bir kişi gelirse imamın arkasına durur ve imamın sağına durmuş olanı kendi hizasına çeker. İmamın arkasında saf oluşmuş iken imamın yan tarafında durmak mekruhtur. Önce imamın arkasında erkekler, sonra çocuklar, sonra varsa hunsalar daha sonra da kadınlar saf olurlar.
Hz. Peygamber (s.a.s): "Safları düzgün tutun, omuzları bir hizaya getirin, boşlukları doldurun, safa girerken kardeşlerinize, ellerinizi hafifçe dokundurun, şeytana açık yerler bırakmayın. Kim safları sık tutarsa Allah onu hayra eriştirir. Kim de saflar arasında boşluk bırakırsa Allah onu hayra eriştirmez" (Müslim, Salat, 104; Ebu Davud, Salat, 93; Nesaî, Sehv, 4; Ahmed b. Hanbel, III, 154-260) buyurmuştur. İmam bu hususlarda cemaati ikaz etmelidir. Birinci safta boşluk var iken ikinci saf dolmuş ise, sonradan gelen kimse ikinci safı yararak birinci safa durur. Birinci safı doldurmadıkları için onlara saygı göstermez. Ön saflar muntazam bir şekilde dolduktan sonra gelen kimse o saflarda boşluk bulamaz ise, namaza durmaz, bir başkasının gelmesini bekler. Şayet rekatı kaçıracağından endişe ederse namaz konularını bilen ve rahatsız olmayacak biri varsa onu saftan geriye çeker beraber arkaya dururlar.
Erkekler için en faziletli saf birinci saftır. Ondan sonra sırasıyla birinci safa yakın olan saflar gelir. Kadınlar için de en faziletli saf son saftır. Rasûl-i Ekrem Efendimiz; "Şüphesiz Allah, rahmeti imamın üzerine erdirir. Sonra imamdan, imamın arkasındakine sonra sağ taraftakilere sonra sol taraftakilere; sonra ikinci safa geçer" buyurmuştur. Bir başka hadislerinde de; "İmamın arkasında namaz kılana yüz namaz sevabı, sağ tarafdakine yetmiş beş namaz sevabı; öteki safdakilere yirmi beş namaz sevabı yazılır" buyurmuştur.
Ancak imamın arkasını âlim kişilere bırakmak efdaldir. Birden fazla cenaze varsa, onlar da aynı tertip üzere sıralanarak namazları kılınır (Bk. Cenaze namazı). Cenazelerin hepsi aynı yere gömülecekler ise, erkekler kıble tarafına konur, sonra diğerleri sırasıyla konurlar. Araları toprak veya kumla ayrılır. Bu, zaruret halindedir. Zaruret yoksa hepsini ayrı ayrı bir mezara koymak daha faziletlidir. (Hâşiyetul-Tahtâvî, 166-168; Fethul-Kadir I, 307-308).
Ahmet ARPA
